We leven in een tijd van muzikale overvloed, waarin iedereen quasi gratis en permanent toegang heeft tot muziek. Toch doen live concerten, soms zelfs met behoorlijke prijskaartjes, het nog steeds goed. Uit een onderzoek naar de brede perceptie van koorzingen dat Koor&Stem liet uitvoeren in 2022 kwam naar boven dat ook het publiekspotentieel voor koorconcerten groot is. Dat publiek heeft echter zijn eigen verwachtingen: een gezellige sfeer, muzikale kwaliteit en een totaalbeleving. Maar wat betekent dit? Wat kunnen uitvoerders doen om sterker op deze verwachtingen in te spelen om dat publiek blijvend aan te trekken? We duiken in de vele opties die koren voor handen hebben.
We leven in een tijd waarin muziek voor iedereen op elk moment toegankelijk is. En dat is geweldig. Muziek is voor veel mensen heel belangrijk in dagdagelijkse bezigheden. We gebruiken muziek als ‘soundtrack’ voor ons leven, met de juiste muziek op het juiste moment, of het nu gaat over muziek in de douche, op de trein, tijdens een diner met vrienden of in de ceremonie van een huwelijk. Je hoeft vandaag lang niet meer naar een concert om muziek te horen, je hoeft geen muzikanten thuis uit te nodigen. Tegenwoordig heeft iedereen op elk moment van de dag toegang tot muziek. Zelfs niet alleen meer via de platen- of cd-speler, maar gewoon op de gsm, tablet, computer, de autoradio, soms zelfs ongewild, in de lift, in de winkel, op straat, op de treinperrons, soms zwemmen we er in of worden we zelfs overspoeld en is het gewoon teveel. Waarom zouden we dan nog tijd maken én een ticket betalen om naar muziek te gaan luisteren op een concert?
De meerwaarde van de live beleving
Er is maar één antwoord op deze pertinente vraag: omdat een live concert een meerwaarde biedt tegenover een reproductie. Om mensen te overtuigen om een ticket te kopen voor een live concert, komt het er dus op aan publiek te garanderen dat die meerwaarde sterk genoeg is om er tijd en geld aan te spenderen. Wanneer dat publiek tijdens een concert de bevestiging voelt dat het wel degelijk de moeite waard is, blijft dat publiek naar concerten komen. Simpel, toch? Toch?
Meerwaarde versterken en beleving creëren
Neen, het is niet zo simpel. Hoewel live uitvoeringen een streep voor hebben op reproducties, zal niet elke live uitvoering even hard beklijven. En die beklijving is net datgene waar concertgangers naar op zoek zijn. Als de concertganger enkel ‘wat liedjes wil horen’, zal die wel even een cd of spotify opzetten. Die kiest er echter voor om naar een concert te gaan, omdat een concert een beleving is.
In het onderzoek waarvan in de intro sprake duikt het woord ‘totaalbeleving’ op. Wanneer je in concertcontext spreekt over een totaalbeleving, durft men wel eens denken dat dit meteen gaat over show, over multimediale, cross-over of interdisciplinaire ‘gesamtkunstwerk’-gewijze voorstellingen. Uiteraard kan dit in sommige gevallen een boeiende optie zijn, maar dit is niet voor elk concert of elk koor de juiste piste en is vooral niet noodzakelijk wat publiek zoekt in een concert. Misschien komt publiek wel heel specifiek voor de muziek en heeft het geen boodschap aan een cross-over met projectie, dans, elektronica, visuele kunsten,…
Wat met totaalbeleving wel wordt bedoeld is het geheel van de concertervaring. Een ervaring die liefst zo rijk mogelijk is. Dat wat bepaalt dat iemand uit het publiek achteraf zegt dat die een leuke avond had en zich die avond nog zal herinneren achteraf. Misschien omdat die gelachen heeft of gehuild, omdat die verrast is of ontroerd, omdat de avond gevarieerd en boeiend was of net heel intens gefocust, sociaal, gezellig, uitgelaten, ingetogen, sfeervol, verrassend, prikkelend, grappig of van indrukwekkende artistieke kwaliteit. Er zijn heel wat verschillende manieren om er voor te zorgen dat de totaalbeleving voor het publiek geslaagd is.
Die beleving start misschien al in de badkamer bij het aankleden en opmaken en eindigt mogelijk met het napraten bij het laatste drankje in de foyer. Aangezien we allemaal graag een succesvol concert willen brengen, is het als koor interessant om de beleving van de concertganger onder de loep te nemen en je af te vragen over welke onderdelen van de beleving je als uitvoerder of organisator effectief controle hebt en daar dan bewust mee om te gaan. Ja dat wil zeggen dat het hier niet enkel om muziek gaat. Meerwaarde en beleving kan je op zoveel verschillende manieren creëren.
Wat met totaalbeleving wordt bedoeld is het geheel van de concertervaring. Een ervaring die liefst zo rijk mogelijk is. Dat kan je op zoveel verschillende manieren creëren.
Logistieke beleving
Over hoe iemand uit het publiek thuis toeleeft naar het concert heb je als organisator dan wel geen controle, maar je invloed start toch al lang voor het concert. Het start bijvoorbeeld al bij de bereikbaarheid van het concert of hoe lang toeschouwers aan de kassa moeten aanschuiven in de regen. Misschien wordt er vooraf al een fris glaasje of warm drankje gegeven, zijn er vip-arrangementen, worden belangrijke mensen in het publiek persoonlijk ontvangen door koor- of bestuursleden, is er een programmaboekje of inleiding, misschien ligt er een leuk souvenir op de stoelen, zijn er dekentjes voorzien in een koude concertruimte of gaat het concert door op een fijne locatie die meteen de juiste sfeer zet.
Algemene sfeerbeleving
Sfeer speelt zeker ook een belangrijke rol en het is als organisator belangrijk die af te stemmen op de doelstellingen van het concert. Dat doe je lang vooraf, want heeft invloed op zowel de muziekkeuze als de logistiek van een concert. Je kan iets heel intiems creëren, of iets overweldigends groot, iets exclusief of net iets heel breed toegankelijk. Een concert kan iets heel gezellig en gemoedelijk zijn, of kan net het publiek uit zijn comfortzone lokken. Misschien is er een boodschap of kaart het concert een belangrijk onderwerp aan. Die keuze moet kloppen met het soort muziek en het soort uitvoering dat een koor aanbiedt, maar vertaalt zich ook in de ruimere organisatie van het concert, waar ook de keuze voor de locatie bijhoort, de inrichting van de ruimte en mogelijk komt er ook een bar, receptie, inleiding, voorprogramma, boekje, etc. bij kijken.
Muzikale beleving
Natuurlijk staat op een concert de muzikale beleving centraal. Hier duikt de belangrijkste vraag op: hoe maximaliseer je als koor voor het publiek de muzikale beleving? Hoe doorbreek je de barrière tussen uitvoerders en publiek voldoende om de kern van de muzikale beleving ook bij hen te laten binnenkomen?
Als zanger in het koor sta je midden in de beleving. Je voert die zelf uit, hopelijk laat je je meeslepen met alle boeiende dingen die tijdens het concert gebeuren tussen jezelf, je medezangers en je dirigent en je vindt dat hopelijk geweldig. Maar hoe breng je dat gevoel tot bij het publiek?
We kunnen niet één antwoord geven op deze vraag die voor alle koren of uitvoeringen geldig is. De manier waarop een koor muzikale beleving kan versterken op een concert, hangt heel hard samen met de identiteit van het koor, de muziek die wordt uitgevoerd, de capaciteiten van de dirigent en de zangers, maar ook de comfortzone van de dirigent en de zangers. Elke keuze is dus heel persoonlijk voor ieder koor.
Het meeslepen van het publiek in de muzikale beleving start natuurlijk bij de eigen beleving van de zangers. De muziek en muzikaliteit vertrekt vanuit de zangers en je kan als koor manieren bedenken om het publiek nog meer mee te nemen in de beleving die zo uniek gedeeld wordt onder de zangers. Dit kan bijvoorbeeld door het spelen met opstellingen op het podium of in de zaal. Het recht aankijken van het publiek, rond het publiek gaan staan, tussen het publiek gaan staan, etc. kunnen manieren zijn om het publiek intenser op te nemen in de magie die plaatsvindt als je midden in de klank zit.
Uiteraard zal de muziekkeuze mee bepalen wat het publiek vindt van het concert, maar ook hoe je die muziek samen plaatst in één programma heeft grote invloed op de totaalbeleving van het publiek. Bouwt de muziek op of is er net frisse afwisseling? Zit er een verhaal in het concert? Hoe zit het met de spanningsboog? Sommige koren kiezen ervoor een concert volledig te ensceneren. Dat wil zeggen dat het muzikale programma en het verloop van wat er op het podium of in de zaal gebeurt goed op elkaar worden afgestemd en in detail uitgewerkt en geoefend. Daarbij wordt er gespeeld met overgangen tussen liedjes, intermezzo’s. Die kunnen door het koor zelf worden verwezenlijkt of met behulp van een samenwerkend muzikant, elektronica,... Sommige koren kiezen ervoor de muziek nooit te laten stoppen en het publiek nooit te laten klappen tot het einde, om de sfeer nooit te breken.
Zintuiglijke toevoegingen
Sommige koren kiezen voor visuele ondersteuning van wat het publiek hoort, zodat meerdere zintuigen worden geprikkeld tijdens de uitvoering. Dat kan gaan van een heel basic ingreep als het op elkaar afstemmen van de kledij van het koor, tot afgewerkte lichtregie of projectie, choreografie of enscenering, maar kan ook gaan over het betrekken van dansers, acteurs, fotografen of andere artiesten.
Je hoeft niet over te gaan op verregaande cross-over samenwerkingen of op volledige choreografieën om als koor met een visuele ingreep een effect te bekomen op te muzikale beleving van het publiek. Een koor kan gebruik maken van minieme ‘choireografieën’, waarbij er soms subtiele, soms heel expliciete bewegingen voor de zangers worden gekozen die de bewegingen in de muziek versterken op cruciale momenten. Zelfs zoiets als de lichaamshouding of kijkrichting van de zangers, kan invloed hebben op hoe publiek de muziek ervaart. Een vaak aangehaalde (letterlijke) barrière in dat verband is dan ook de partiturenmap. Een koor kan natuurlijk ook net de volledige visuele prikkel uitschakelen om de focus te leggen op wat gehoord wordt: zingen in het donker of op een voor het publiek onzichtbare plaats zal zeker zijn effect niet missen.
De mogelijkheden voor koren zijn legio en vanuit de identiteit en ambitie van het koor kunnen dirigent, bestuur en/of zangers samen keuzes maken die hun publiek meenemen in de fantastische muziekbeleving die een live concert voor zangers én publiek kan zijn. Wie creatief durft te zijn en bewust aan de beleving van het publiek bijdraagt, zal daar automatisch de vruchten van dragen. Want wie een mooie avond beleefde op een koorconcert, zal zeker terugkomen!
Deel je best practices met ons
Heb jij als zanger, dirigent of luisteraar een bijzondere concertherinnering aan een koorconcert? Wat gebeurde er toen in het koor? Welke bijzondere locatie, muzikale aanpak of creatieve vondst had een extra impact op het publiek? Deel je herinnering en foto met ons via redactie [at] koorenstem.be. We plannen later dit jaar een tweede artikel met best pratices en nog meer inspiratie!
Een slaapconcert door Fine-Tuned
Het koor Fine-Tuned organsiseerde onlangs een allereerste ‘slaapconcert’. Een wat? Een intiem concert, waarbij het gezang van de koorleden, onder leiding van dirigente Sofie Bauwens, de toeschouwers tot rust brengt. Het publiek installeert zich knus rondom het koor, op de yogamat of kussens, onder een dekentje, al dan niet met een tasje thee. Ze laten de muziek – al liggend of zittend, met de ogen open of dicht – binnenkomen. Bekijk reportage op TV Oost
Echo-Alterecho organiseerde een cultuurweek
Echo-Alterecho wilde al langer de kruisbestuiving tussen verschillende cultuurverenigingen bevorderen. Het ‘vaste’ publiek van de ene vereniging kent de andere verenigingen weinig of niet. Samen met toneelgezelschap Bèrk & Breem en de harmonie de Bergengalm organiseerden ze daarom een cultuurweek met tal van voorstellingen. In de zaal van O.C. De Schans (Hechtel) werd ook een tribune gebouwd om een ‘schouwburggevoel’ te creëren waar alle disciplines tot hun recht kwamen! Website
Een generale repetitie voor een lege zaal? Niet doen.
Een generale repetitie voor een lege zaal? Dat vindt Muzemix maar saai! Ze nodigen al sinds enkele jaren de zorginstellingen uit de buurt uit. Wat een fantastisch idee! En na een aantal jaren enkel komen luisteren, verrasten enkele gasten van Covida hen dit jaar met een eigen gelegenheidskoortje. Hard nadenken over inclusie is niet nodig wanneer muziek je zo verbindt... Tot Muzemix behoren de Popkoren NooTuitgang, Tune In, Famuuz, Sugar&Spice. Ook organiseren ze creatieve projecten voor kinderen en jongeren. Website
