Toen Koor&Stem me vroeg een artikel te schrijven over een spreekkoor, wist ik absoluut niet wat te verwachten. Toen ik op de repetitielocatie van het Joskoor uit Antwerpen arriveerde, werd ik meteen gecharmeerd door wat ik zag en – vooral - hoorde.
Boem, paukenslag! Daar ligt alles plat! Dit Van Ostaijen-gedicht galmde ritmisch maar uiterst ‘muzikaal’ gescandeerd door het lokaal waar een twintigtal enthousiaste koorleden me warm onthaalden. Het Joskoor werd onlangs opgericht door Geert Briers en meteen viel het nu al behaalde resultaat op. En daar zit dirigent Eric Baranyanka ook zeker voor iets tussen. Want inderdaad, Geert wil absoluut dat de groep een koor genoemd wordt en dat er gewerkt wordt met een dirigent. Meteen is duidelijk: ze streven naar kwaliteit op alle gebied. ‘We willen professioneel en resultaatsgericht werken. Het is geen louter tijdverdrijf’, merkt Geert Briers op.
Geert en Eric, een ijzersterk duo
Geert is dichter en passioneel/professioneel met boeken en teksten bezig. Toen in maart 2024 via een auditie zijn droom om een spreekkoor op te richten werkelijkheid werd, kon hij niet meteen denken dat het allemaal zo snel zo goed zou lopen. Zijn ambitie was duidelijk – live poëzie, gebracht door een spreekkoor, onder leiding van een dirigent – en hij vond Eric Baranyanka meteen bereid mee in het project te stappen. Geert en Eric kenden elkaar al langer en de artistieke duizendpoot Eric had dan ook niet veel tijd nodig om – zonder te weten wat hem echt te wachten stond – volmondig ‘ja’ te zeggen op de vraag van Geert. Eric had het volste vertrouwen in Geert en in zijn uitdagende project want ‘ik heb altijd een schitterende band met Geert gehad en ik ken de ‘mens’ achter Geert heel goed. Dat was voor mij voldoende om me te engageren.’
Eric is geboren in Burundi en groeide op in een pleeggezin in de Brusselse rand waar hij onder andere de liefde voor de Nederlandse taal meekreeg. Hij is daar bijzonder dankbaar voor! Ondertussen zong, acteerde, schreef, vertelde en musiceerde hij een divers en uitgebreid portfolio bij elkaar, zowel in film, theater, musical als op radio en tv.
Wat me meteen opviel in zijn dirigeerstijl was de lichaamstaal: ‘De keuze van de teksten gebeurt door Geert, die ze aan mij en de groep voorlegt. De eerste stap is samen de teksten lezen. We voelen meteen of hij geschikt is of niet. En dan gaan we samen verder: ik werk op het ritme en ga op zoek naar de schoonheid van de tekst. Geert zet de teksten op partituur en vertrekt daarbij vanuit klemtonen, metrum, betekenis, pauzes, …’
Hoe zet je in godsnaam een tekst zonder muziek op partituur?
Geert: ‘Ik doe altijd eerst een voorstel op basis van een zelf gemaakte conventie met tekens en symbolen en dan begint tijdens de repetitie via voortschrijdend inzicht een zoektocht naar de definitieve versie. In het koor zitten verschillende mensen die ook op één of andere manier met taal bezig zijn en dat maakt het bijzonder boeiend allemaal. Dat is het voordeel van iets te doen waar geen voorgaande van bestaat. Vanuit het motto ‘show, don’t tell’, exploreren we vanuit de tekst en dan gebeuren er onverwachte dingen. Samenzang wordt zo samenspraak. Zelfs meerstemmig!’
Eric: ‘Vanuit chaos komt altijd orde. Als ik onze mensen zo bezig zie, zie ik de jongens en meisjes van weleer terugkeren. Niemand kende iemand, de groep is volledig vanuit het niets gevormd en dat is goed. We dragen in onze werking geen historiek met ons mee en dat werkt verlossend. We proberen telkens opnieuw een positief verhaal te brengen, er gebeurt altijd iets nieuws. Momenteel zijn we nog zoekende, maar het is zeker de bedoeling naast de woorden ook subtiel met choreografie aan de slag te gaan.’
Geen maximum maar minimum
Ikzelf heb als zanger deel uitgemaakt van diverse koren en ensembles en een pijnpunt is telkens opnieuw het instellen van een maximumleeftijd. Stemmen worden samen met de zangers ouder en dirigenten en besturen proberen daar met een ouderdomslimiet iets aan te doen. Het bijzondere bij het Joskoor is … dat er enkel een minimumleeftijd bestaat. Een minimumleeftijd van … 70 jaar!
Vanwaar dit opzet?
Geert: ‘We willen 70+ers expliciet een stem geven! We willen de boodschap brengen dat deze mensen actief in het leven willen staan en nog een plaats in de maatschappij willen hebben. Het leven omarmen. Want leven is ouder worden en het vuur behouden! De maatschappij digitaliseert, bankfilialen worden gesloten, het openbaar vervoer slinkt, … het zijn allerlei beslissingen die het vuur proberen te doven en je als 70+’er proberen weg te zetten. Je bent met andere woorden geJost! Maar dat is buiten het Joskoor gerekend. Misschien duidt volgend citaat van Herman de Coninck uit Ars Poëtica de werking van het Joskoor wel het best samen: 'Wij willen de taal dynamiteren tot een gebeurtenis waar veel mensen naar komen kijken.’'
Eric: ‘Zangstemmen worden met de jaren misschien minder van kwaliteit, maar spreekstemmen niet! Zeker niet als je de ervaring, de bagage, het leven van al die mensen wil laten horen in de teksten. Wie kan er mooier praten over de liefde dan mensen die alle stappen van die liefde doormaakten?’
Ik word er zowaar emotioneel van want tijdens de repetitie viel me een tekst op die me door de manier waarop hij gebracht werd, meteen naar de keel greep: ‘Nog eenmaal’, een gedicht van Geert Briers met beelden als ‘kleed je nog eenmaal uit / met de traagheid van een verre reis / met de elegantie van een rijk verleden.’
Ik ben dankbaar dit meegemaakt te hebben.
Ik blijf nog even luisteren tijdens de repetitie
Ik blijf nog even luisteren tijdens de repetitie. De twintig (vooral) dames en (enkele) heren zeggen de teksten. Dan fluisterend, dan sprekend, dan roepend. Eric houdt het ritme erin door als een koordirigent inzetten, pauzes en dynamiek aan te geven.
Hier en daar loopt het even mis, maar daar dienen repetities voor. Geert grijpt in als de poëzie niet volledig tot z’n recht komt. Het hangt af van kleine details. Een foute klemtoon, het metrum dat beter kan, een verbinding van woorden die niet bedoeld is…
Wat me vooral opvalt is de gedrevenheid waarmee de zeventigers staan te performen. Want dat willen ze doen, … performen, voorstellingen maken: ‘Momenteel werken we aan 3 concrete projecten want het Joskoor en zijn leden willen ook graag in de schijnwerpers staan. We zoeken actief naar mogelijkheden en mikken hier ook op culturele centra enzovoort.’Ze willen daarbij niet op één of andere barricade staan. Het is hen zeker niet om ene of gene boodschap, om welk statement dan ook te doen. Het gaat om teksten, poëzie parlando te beleven Deze zondagvoormiddag zal ik niet snel vergeten!
